Aydın… Bereketli toprakların, Ege’nin ılık rüzgârlarının ve incirin memleketi. Tarihi binlerce yıl öncesine uzanan bu mütevazı meyve, Hitit tabletlerinden Osmanlı mutfaklarına kadar uzanan bir yolculuğa sahip. Antik çağlarda hem kutsal hem de şifa kaynağı olarak görülen incir, bugün hâlâ Aydın’ın hem kültürel kimliğinin hem de ekonomik damarlarının merkezinde yer alıyor.
Sağlık açısından bakıldığında incir, lif açısından zengin yapısıyla sindirim sisteminin dostu. İçeriğindeki potasyum, magnezyum ve kalsiyum, kalp ve kemik sağlığına katkı sağlarken; doğal şekeri ve antioksidanları ile enerji deposu niteliğinde. Kuru incir ise raf ömrünün uzun olması sayesinde yıl boyu bu faydaları sofralara taşıyor.
Ekonomik boyutu ise azımsanmayacak kadar büyük. Aydın, Türkiye’nin kuru incir ihracatında açık ara lider konumda. Yurt dışı pazarlarda “Sarı Lop” çeşidiyle tanınan Aydın inciri, katma değerli bir ihraç ürünü olarak ülke ekonomisine milyonlarca dolar döviz girdisi sağlıyor. Çiftçinin alın teri, borsanın verileriyle birleşince ortaya güçlü bir ekonomik hikâye çıkıyor.
Türkiye’de kuru incir ihracatı son yıllarda yıllık yaklaşık 53–58 bin ton seviyesinde seyrediyor. 2023’te bu rakam, önceki beş yıllık ortalamalara rağmen yüksek miktarda gerçekleşti (kaynak: Aydın Ticaret Borsası). Bu başarıda Aydın incirinin kalitesinin hissedilir farkı, ihracatın ana ivme kaynağı olarak öne çıkıyor.
Aydın’da yemeklik incirin son 5 yıllık fiyat verilerine dair ne yazık ki tutarlı bir kamu veya ticaret kaynağı bulunmuyor. Özellikle üreticiden tüketiciye kadar arada büyük fiyat farklarının olduğu, incir piyasasının bölgesel ve markaya bağlı değişim gösterdiği çok açıktır. Bu kapsam da bazı sembolik fiyatlar bize genel bir fikir verebilir.
• 2022–2023 sezonunda TARİŞ, yemeklik kuru incirin kilogram fiyatını kaliteye göre yaklaşık 100 TL olarak belirledi (kaynak: Söke Ekspres).
• 2024 hasadında ise sezonun ilk ticari kuru incir kilogram fiyatı sembolik olarak 350 TL, yıl içinde ise 700 TL seviyelerine kadar çıktı (kaynak: Güney Ege Haber Ajansı).
• 2025 için yükselen enflasyon oranları ve maliyetlerin artmış olmasına bağlı olarak incir fiyatlarının nasıl olacağı ise çiftçi ve tüketici için önemli bir konudur.
Bu veriler, güçlü bir fiyat artışı trendine işaret ediyor; ancak sembolik rakamların uzun vadeli fiyat eğilimini temsil etmediği unutulmamalı.
SON SÖZ…
Aydın incirinin tarihi liderliği, sağlıklı beslenme değeri ve ihracattaki gücü birleşerek onu bir “stratejik tarım markası” yapabilecek potansiyeli ortaya koyuyor. Ancak bu potansiyelin tam anlamıyla değerlendirilmesi için: Veri toplama mekanizmalarının güçlendirilmesi ve fiyat varyasyonlarının düzenli takibi sağlanmalı. Kurumsal birlikler ve bölgesel aktörler hem üretici hem de alıcı tarafı bilgilendirecek pazar analiz sistemleri kurmalı. Üretici ve tüketiciyi koruyan politika reformlarıyla, sürdürülebilir fiyat artışı ve adil katma değer dağılımı hedeflenmeli. Aydın’ın inciri, dünün mirası ama yarının da fırsatıdır. Doğru politikalarla bu meyve hem sofralarda hem de dünya ticaretinde hak ettiği yeri koruyabilir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.